ज्ञानेश्वरी अध्याय १८ वा ओव्या ११७४ ते १२०४

ज्ञानेश्वरी / अध्याय अठरावा / संत ज्ञानेश्वर                           

ओव्या ११७४ ते १२०४

 

तेथ कर्म आणि कर्ता | हें जाऊनि पंडुसुता |
मियां आत्मेनि मज पाहतां | मीचि होय ॥ ११७४ ॥

पैं दर्पणातें दर्पणें | पाहिलिया होय न पाहणें |
सोनें झांकिलिया सुवर्णें | ना झांकें जेवीं ॥ ११७५ ॥

दीपातें दीपें प्रकाशिजे | तें न प्रकाशणेंचि निपजे |
तैसें कर्म मियां कीजे | तें करणें कैंचें ? ॥ ११७६ ॥

कर्मही करितचि आहे | जैं करावें हें भाष जाये |
तैं न करणेंचि होये | तयाचें केलें ॥ ११७७ ॥

क्रियाजात मी जालेपणें | घडे कांहींचि न करणें |
तयाचि नांव पूजणें | खुणेचें माझें ॥ ११७८ ॥

म्हणौनि करीतयाही वोजा | तें न करणें हेंचि कपिध्वजा |
निफजे तिया महापूजा | पूजी तो मातें ॥ ११७९ ॥

 

वोजा=योग्यता

एवं तो बोले तें स्तवन | तो देखे तें दर्शन |
अद्वया मज गमन | तो चाले तेंचि ॥ ११८० ॥

तो करी तेतुली पूजा | तो कल्पी तो जपु माझा |
तो असे तेचि कपिध्वजा | समाधी माझी ॥ ११८१ ॥

जैसें कनकेंसी कांकणें | असिजे अनन्यपणें |
तो भक्तियोगें येणें | मजसीं तैसा ॥ ११८२ ॥

उदकीं कल्लोळु | कापुरीं परीमळु |
रत्नीं उजाळु | अनन्यु जैसा ॥ ११८३ ॥

किंबहुना तंतूंसीं पटु | कां मृत्तिकेसीं घटु |
तैसा तो एकवटु | मजसीं माझा ॥ ११८४ ॥

इया अनन्यसिद्धा भक्ती | या आघवाचि दृश्यजातीं |
मज आपणपेंया सुमती | द्रष्टयातें जाण ॥ ११८५ ॥

 

दृश्यजातीं=दृश्य जगत

तिन्ही अवस्थांचेनि द्वारें | उपाध्युपहिताकारें |
भावाभावरूप स्फुरे | दृश्य जें हें ॥ ११८६ ॥

 

तिन्ही=सृजन पालन नाश

 उपाध्युपहिताकारें=उपाधीतील झाकलेले  (प्रपंच )
 
तें हें आघवेंचि मी द्रष्टा | ऐसिया बोधाचा माजिवटा |
अनुभवाचा सुभटा | धेंडा तो नाचे ॥ ११८७ ॥

 

माजिवटा=धुंद झाला

धेंडा=वधू वराला नाचवणारा

रज्जु जालिया गोचरु | आभासतां तो व्याळाकारु |
रज्जुचि ऐसा निर्धारु | होय जेवीं ॥ ११८८ ॥

भांगारापरतें कांहीं | लेणें गुंजहीभरी नाहीं |
हें आटुनियां ठायीं | कीजे जैसे ॥ ११८९ ॥

उदका येकापरतें | तरंग नाहींचि हें निरुतें |
जाणोनि तया आकारातें | न घेपे जेवीं ॥ ११९० ॥

नातरी स्वप्नविकारां समस्तां | चेऊनियां उमाणें घेतां |
तो आपणयापरौता | न दिसे जैसा ॥ ११९१ ॥

 

उमाणें=मोजणे, निर्णय घेणे

तैसें जें कांहीं आथी नाथी | येणें होय ज्ञेयस्फुर्ती |
तें ज्ञाताचि मी हें प्रतीती | होऊनि भोगी ॥ ११९२ ॥

 

ज्ञेयस्फुर्ती=ज्ञेय असे जाणणे

जाणे अजु मी अजरु | अक्षयो मी अक्षरु |
अपूर्वु मी अपारु | आनंदु मी ॥ ११९३ ॥

अचळु मी अच्युतु | अनंतु मी अद्वैतु |
आद्यु मी अव्यक्तु | व्यक्तुही मी ॥ ११९४ ॥

ईश्य मी ईश्वरु | अनादि मी अमरु |
अभय मी आधारु | आधेय मी ॥ ११९५ ॥

 

आधेय =आधारविण

स्वामी मी सदोदितु | सहजु मी सततु |
सर्व मी सर्वगतु | सर्वातीतु मी ॥ ११९६ ॥

 
नवा मी पुराणु | शून्यु मी संपूर्णु |
स्थुलु मी अणु | जें कांहीं तें मी ॥ ११९७ ॥

अक्रियु मी येकु | असंगु मी अशोकु |
व्यापु मी व्यापकु | पुरुषोत्तमु मी ॥ ११९८ ॥

अशब्दु मी अश्रोत्रु | अरूपु मी अगोत्रु |
समु मी स्वतंत्रु | ब्रह्म मी परु ॥ ११९९ ॥

ऐसें आत्मत्वें मज एकातें | इया अद्वयभक्ती जाणोनि निरुतें |
आणि याही बोधा जाणतें | तेंही मीचि जाणें ॥ १२०० ॥

पैं चेइलेयानंतरें | आपुलें एकपण उरे |
तेंही तोंवरी स्फुरे | तयाशींचि जैसें ॥ १२०१ ॥

 

स्फुरे =कळणे ज्याचे त्यालाच

कां प्रकाशतां अर्कु | तोचि होय प्रकाशकु |
तयाही अभेदा द्योतकु | तोचि जैसा ॥ १२०२ ॥

 

द्योतकु =भेदातीत दर्शक

तैसा वेद्यांच्या विलयीं | केवळ वीदकु उरे पाहीं |
तेणें जाणवें तया तेंही | हेंही जो जाणे ॥ १२०३ ॥

 

वेद्यांच्या=जाणायचे ते     वीदकु=जाणणारा

तया अद्वयपणा आपुलिया | जाणती ज्ञप्ती जे धनंजया |
ते ईश्वरचि मी हे तया | बोधासि ये ॥ १२०४ ॥

 

ज्ञप्ती =ज्ञान

 

http://dnyaneshwariabhyas.blogspot.in/

by dr. vikrant tikone