ज्ञानेश्वरी अध्याय १८ वा ओव्या १५५८ ते १५८७

ज्ञानेश्वरी / अध्याय अठरावा / संत ज्ञानेश्वर
 
ओव्या १५५८ ते १५८७

अर्जुन उवाच।
नष्टो मोहः स्मृतिर्लब्धा त्वत्प्रसादान्मयाच्युत।
स्थितोऽस्मि गतसन्देहः करिष्ये वचनं तव ॥ ७३॥

मोह नष्टला स्मृति लाभली तुझ्या प्रसादाने अच्युता स्थिर झालो मी गेला संदेह करीन आता तू म्हणसी ते

मग अर्जुन म्हणे काय देवो | पुसताति आवडे मोहो |
तरी तो सकुटुंब गेला जी ठावो | घेऊनि आपला ॥ १५५८ ॥

पासीं येऊनि दिनकरें | डोळ्यातें अंधारें |
पुसिजे, हें कायि सरे | कोणे गांवीं ? ॥ १५५९ ॥

सरे=  शक्य आहे

तैसा तूं श्रीकृष्णराया | आमुचिया डोळयां |
गोचर हेंचि कायिसया | न पुरे तंव ॥ १५६० ॥

कायिसया=कश्या प्रकारे

वरी लोभें मायेपासूनी | तें सांगसी तोंड भरूनी |
जें कायिसेनिही करूनी | जाणूं नये ॥ १५६१ ॥

मायेपासूनी=आई हून आधिक

कायिसेनिही=आणि कश्यानेही

आतां मोह असे कीं नाहीं | हें ऐसें जी पुससी काई |
कृतकृत्य जाहलों पाहीं | तुझेपणें ॥ १५६२ ॥

कृतकृत्य=पूर्ण समाधानी

गुंतलों होतों अर्जुनगुणें | तो मुक्त जालों तुझेपणें |
आतां पुसणें सांगणें | दोन्ही नाहीं ॥ १५६३ ॥

मी तुझेनि प्रसादें | लाधलेनि आत्मबोधें |
मोहाचे तया कांदे | नेदीच उरों ॥ १५६४ ॥

कांदे=समूळ या अर्थाने

आतां करणें कां न करणें | हें जेणें उठी दुजेपणें |
तें तूं वांचूनि नेणें | सर्वत्र गा ॥ १५६५ ॥

ये विषयीं माझ्या ठायीं | संदेहाचे नुरेचि कांहीं |
त्रिशुद्धि कर्म जेथ नाहीं | तें मी जालों ॥ १५६६ ॥

तुझेनि मज मी पावोनी | कर्तव्य गेलें निपटूनी |
परी आज्ञा तुझी वांचोनि | आन नाहीं प्रभो ॥ १५६७ ॥

कां जें दृश्य दृश्यातें नाशी | जें दुजें द्वैतातें ग्रासी |
जें एक परी सर्वदेशीं | वसवी सदा ॥ १५६८ ॥

जयाचेनि संबंधें बंधु फिटे | जयाचिया आशा आस तुटे |
जें भेटलया सर्व भेटे | आपणपांचि ॥ १५६९ ॥

तें तूं गुरुलिंग जी माझें | जें येकलेपणींचें विरजें |
जयालागीं वोलांडिजे | अद्वैतबोधु ॥ १५७० ॥

येकलेपणींचें=ऐक्याला  विरजें=सहायक

आपणचि होऊनि ब्रह्म | सारिजे कृत्याकृत्यांचें काम |
मग कीजे का निःसीम | सेवा जयाची ॥ १५७१ ॥

गंगा सिंधू सेवूं गेली | पावतांचि समुद्र जाली |
तेवीं भक्तां सेल दिधली | निजपदाची ॥ १५७२ ॥

सेल=उत्तम भाग

तो तूं माझा जी निरुपचारु | श्रीकृष्णा सेव्य सद्गुरु |
मा ब्रह्मतेचा उपकारु | हाचि मानीं ॥ १५७३ ॥

जें मज तुम्हां आड | होतें भेदाचें कवाड |
तें फेडोनि केलें गोड | सेवासुख ॥ १५७४ ॥

तरी आतां तुझी आज्ञा | सकळ देवाधिदेवराज्ञा |
करीन देईं अनुज्ञा | भलतियेविषयीं ॥ १५७५ ॥

यया अर्जुनाचिया बोला | देवो नाचे सुखें भुलला |
म्हणे विश्वफळा जाला | फळ हा मज ॥ १५७६ ॥

विश्वफळा=विश्वाचे फळ. ईश्वराला

उणेनि उमचला सुधाकरु | देखुनी आपला कुमरु |
मर्यादा क्षीरसागरु | विसरेचिना ? ॥ १५७७ ॥

उणेनि उमचला=उणेपण नसलेला पौर्णिमेचा चंद्र

ऐसे संवादाचिया बहुलां | लग्न दोघांचियां आंतुला |
लागलें देखोनि जाला | निर्भरु संजयो ॥ १५७८ ॥

बहुलां=बोहल्यावर निर्भरु=आनंदी

तेणें म्हणतसे संजयो | बाप कृपानिधी रावो |
तो आपुला मनोभावो | अर्जुनेंसी केला ॥ १५७९ ॥

तेणें उचंबळलेपणें | संजय धृतराष्ट्रातें म्हणे |
जी कैसे बादरायणें | रक्षिलों दोघे ? ॥ १५८० ॥

बादरायणें=व्यास

 
आजि तुमतें अवधारा | नाहीं चर्मचक्षूही संसारा |
कीं ज्ञानदृष्टिव्यवहारा आणिलेती ॥ १५८१ ॥

आणि रथींचिये राहाटी | घेई जो घोडेयासाठीं |
तया आम्हां या गोष्टी | गोचरा होती ॥ १५८२ ॥

रथींचिये राहाटी=सारथी (संजय स्वत:ला म्हणतो)

वरी जुंझाचें निर्वाण | मांडलें असे दारुण |
दोहीं हारीं आपण | हारपिजे जैसें ॥ १५८३ ॥

दोहीं हारीं=दोन्ही बाजूला

येवढा जिये सांकडां | कैसा अनुग्रहो पैं गाढा |
जे ब्रह्मानंदु उघडा | भोगवीतसे ॥ १५८४ ॥

सांकडां=कठीण संकट

ऐसें संजय बोलिला | परी न द्रवे येरु उगला |
चंद्रकिरणीं शिवतला | पाषाणु जैसा ॥ १५८५ ॥

न द्रवे =कोरडा   उगला=उगा राहिला

हे देखोनि तयाची दशा | मग करीचिना सरिसा |
परी सुखें जाला पिसा | बोलतसे ॥ १५८६ ॥

सरिसा=संवाद

भुलविला हर्षवेगें | म्हणौनि धृतराष्ट्रा सांगे |
येऱ्हवीं नव्हे तयाजोगें | हें कीर जाणें ॥ १५८७ ॥

http://dnyaneshwariabhyas.blogspot.in/

by dr. vikrant tikone

*************************************************